Przepisy prawa przewidują szereg instrumentów zabezpieczających wykonanie wzajemnych zobowiązań wynikających z zawartej umowy, na wypadek gdyby druga strona uchylała się od spełnienia świadczenia.
Jednym ze sposobów zabezpieczenia, który cieszy się coraz większą popularnością wśród osób trudniących się profesjonalnym obrotem – aczkolwiek nadal niedoceniony – jest depozyt notarialny.
Depozyt notarialny stanowi jedną z najskuteczniejszych instytucji zabezpieczenia.
Zgodnie z art. 108 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1192 ze zm.), notariusz w związku z dokonywaną w jego kancelarii czynnością ma prawo przyjąć na przechowanie, w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lub jej następcy prawnemu, papiery wartościowe albo pieniądze w walucie polskiej lub obcej. Dla udokumentowania tych czynności notariusz prowadzi specjalne konto bankowe.
Z przyjęcia depozytu notariusz spisuje protokół, w którym wymienia datę przyjęcia, ustala tożsamość osoby składającej, datę mającego nastąpić wydania oraz imię, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby odbierającej depozyt. Wydanie depozytu następuje za pokwitowaniem.
Co to oznacza w praktyce?
Depozyt stosowany jest w przypadku finansowania zakupu w całości lub w części ze środków własnych oraz fakultatywnie – na życzenie stron czynności notarialnej.
Środki pieniężne przelewane są na rachunek depozytowy notariusza, u którego ma zostać zawarta umowa, przed planowanym terminem czynności. Ze złożenia środków pieniężnych do depozytu (po ich zaksięgowaniu na rachunku depozytowym) sporządzany jest protokół. W protokole opisane są warunki – uzgodnione ze stronami czynności – od spełnienia których uzależnione jest wydanie depozytu jego beneficjentowi np. warunkiem wypłaty jest okazanie notariuszowi wypisu umowy sprzedaży. W protokole opisane są także przesłanki, których zaistnienie powoduje, zwrot środków deponentowi. Notariusz jako osoba zaufania publicznego stanowi gwarant wypłaty zdeponowanych środków. Odbiór depozytu wymaga pokwitowania. Notariusz jest zobligowany do prowadzenia odrębnego rachunku, który przeznaczony jest wyłącznie do przechowywania środków pieniężnych pochodzących od klientów.
Reasumując: każda ze stron umowy jest w równym stopniu bezpieczna. Sprzedający ma gwarancję, że kupujący dysponuje odpowiednią kwotą na sfinansowanie zakupu, zaś kupujący nie musi wykonywać przelewu na rachunek bankowy sprzedającego. Ponadto strony mają pewność, że pieniądze zostaną przelane odpowiednio: sprzedającemu po ziszczeniu się warunków wynikających z protokołu złożenia do depozytu, kupującemu jeśli transakcja nie dojdzie do skutku.
Koszt depozytu określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej z dnia 28 czerwca 2004 r. (t.j. Dz.U z 2020 r. poz. 1473 ze zm.) i wynosi połowę maksymalnej stawki, do powyższego należy doliczyć podatek VAT 23%.